چگونه ساختماني بسازيم كه انرژي در آن تلف نشود
بهينهسازي مصرف انرژي، امروزه يكي از موضوعاتي است كه كشورها براي صرفهجويي در مصرف انرژي و كاهش هزينههاي مالي آن را در اولويت كارهاي خود قرار دادهاند.در ايران نيز ظرف چند سال گذشته به اين مقوله بيشتر از گذشته توجه شده است.مهندسي ساختمان يكي از عوامل تاثيرگذار در مصرف انرژي است و وسايل گرمايشي و سرمايشي در ساختمانها هم كه عامل مصرف يا تامينكننده انرژي هستند، در اين ميان بسيار مهم تلقي ميشوند.به چند راهكار ساده كاملا قابل اجرا براي بهينه كردن مصرف انرژي در يك ساختمان توجه فرماييد:
اتاقهايي كه كاربرد همانند دارند را كنار هم قرار دهيد و اتاقهايي را كه كاربرد خاص دارند از بقيه اتاقها جدا كنيد.
اين كار به شما كمك ميكند تا فقط اتاقهايي را گرم كنيد كه در آنها زندگي
ميكنيد، مثلا نبايد از فضايي كه بين اتاقهاي خواب قرار گرفته به عنوان
انباري استفاده كرد چون در اين صورت مجبور خواهيد بود، اين انباري را نيز
مانند اتاقهاي خواب گرم كنيد و اين يعني مصرف سوخت بيشتر، هزينههاي
بالاتر و آلودگي بيشتر محيط زيست.
اگر با بازسازي توانستيد مصرف انرژي را در قسمتي از ساختمان بهينه كنيد،
اين قسمت را با در يا پرده از قسمتهاي قديمي ساختمان جدا كنيد. در اين كار
بايد كمي سليقه به خرج داد تا زيبايي ساختمان حفظ شود.
بخشهايي از ساختمان را كه نياز به آب دارند تا جايي كه ميتوانيد نزديك
هم قرار دهيد. اين قسمتها عبارتند از آشپزخانه، دستشويي و حمام. با اين
كار طول لولههاي آب كم ميشود و در نتيجه حرارت كمتري از لولههاي آب گرم
به هدر ميرود. سقف را تا ارتفاع 7/2متر پايين بياوريد.
اگر انجام اين كار در تمام قسمتهاي ساختمان امكانپذير نبود، ميتوانيد
فقط سقف بعضي قسمتها را پايين بياوريد. براي اين كار ميتوانيد از سقفهاي
كاذب نيز استفاده كنيد. بالا بودن سقف باعث افزايش تلفات حرارتي ميشود.
از طرفي بيشتر حرارت توليد شده توسط بخاري يا شوفاژ زير سقف جمع ميشود و قسمت پايين اتاق، گرم نميشود.
يعني هم مصرف سوخت بالا ميرود و هم آسايش ساكنان تامين نميشود. در
اتاقهايي كه امكان كاهش ارتفاع سقف به 7/2 متر وجود ندارد، نصب يك پنكه
سقفي كمك بسيار زيادي به گرم كردن خانه ميكند. بر خلاف تصور عموم، روشن
كردن پنكه در زمستان با دور كم نه تنها خانه را سرد نميكند، بلكه با راندن
هواي گرم جمع شده در زير سقف به پايين، دماي اتاق را يكنواخت ميكند و از
تلفات حرارت ميكاهد.
در صورتي كه امكان نصب پنكه سقفي وجود نداشته باشد ميتوان به جاي آن از
پنكههاي روميزي استفاده كرد. براي گرفتن نتيجه مطلوب بايد جهت وزش باد را
به طرف بالا تنظيم كرد.
در ساختمانهاي چند طبقه نبايد راهپلهها را در فضاهايي كه نياز به
گرمايش دارند قرار داد زيرا در اين صورت هواي گرم از مسير راه پله بالا
رفته و هدر ميرود. قسمت راه پله بايد به وسيله يك در از محيط زندگي جدا
شود. رعايت اين نكات سبب ميشود جريان حرارت در خانه تحت كنترل درآيد و
حرارت كمتري به هدر رودود.
مصالح ساختماني
استفاده از مصالح ساختماني مناسب تاثير فراواني بر كاهش مصرف انرژي در
ساختمان دارد. استفاده از مصالح سنگين كه ظرفيت حرارتي بالا دارند، مانند
بتن و آجر باعث ميشود پايداري حرارتي خانه افزايش يابد.
يعني با تغيير دماي هواي بيرون، هواي داخل زياد سرد يا گرم نميشود.اين
ويژگي به خصوص در اتاقهاي جنوبي، تاثير بسيار زيادي در كاهش مصرف انرژي و
افزايش آسايش ساكنان دارد.
بنابراين هنگام بازسازي خانه خود تا جايي كه امكان دارد از مصالح سنگين
مانند آجر و بلوكهاي سيماني استفاده كنيد و از نصب ديوارهاي سبك چوبي يا
قطعات پيش ساخته سبك (به جز عايقهاي حرارتي) پرهيز كنيد.ديوارهاي خارجي را
ميتوان از آجرهاي حفرهدار ساخت تا ظرفيت حرارتي ساختمان بالا رود. اما
بهتر است بر روي اين ديوار يا در ميان آن از عايقهاي مناسب استفاده كرد تا
كارآيي آن افزايش يابد.
اندازه و جاي قرارگيري پنجرهها
پنجرهها در مقايسه با ديگر اجزاي ساختمان حرارت را بيشتر از خود عبور
ميدهند. از اين رو در زمستان مقدار زيادي حرارت ميتواند از آنها هدر رود و
در تابستان نيز ميتواند مانند يك منبع حرارت عمل كرده و خنك كردن ساختمان
را مشكل نمايد. از اين رو اندازه مناسب و جهت صحيح قرارگيري آنها نقش
بسيار مهمي در كاهش مصرف انرژي يك ساختمان دارد.
تا جايي كه امكان دارد پنجرهها را در سمت جنوب ساختمان نصب كنيد و از
قرار دادن هرگونه مانع، مانند درخت يا حصارهاي بلند، بر سر راه ورود نور و
گرماي خورشيد خودداري كنيد.
پنجرههاي غربي را تا حد امكان كم كنيد يا اصلا آنها را حذف كنيد.
وجود اين پنجرهها سبب گرم شدن خانه در بعدازظهر روزهاي تابستان ميشود.
پنجرههاي شرقي اگرچه در صبح زمستان سبب گرم شدن خانه ميشوند، اما در
تابستان ميتوانند مشكلساز شوند. از اين رو بايد تمهيداتي براي پوشاندن
آنها در فصل تابستان انديشيده شود. روي هم رفته بهتر است اندازه اين
پنجرهها نيز تا حد امكان كم شود.
پنجرههاي سمت شمال ساختمان بايد تا جايي كه ميشود كوچك در نظر گرفته شود
زيرا خورشيد از سمت شمال تابشي ندارد و نصب اين پنجرهها تنها باعث ميشود
حرارت بيشتري هدر رود.
براي خنك كردن ساختمان در فصل تابستان بهترين راه اين است كه به هواي
بيرون اجازه دهيم در مواقع لازم آزادانه در كل ساختمان حركت كند. به اين
ترتيب در روزهايي كه هواي بيرون خنكتر از هواي داخل ساختمان است، ميتوان
بدون نياز به كولر يا ديگر دستگاههاي خنك كننده، ساختمان را خنك كرد. بهتر
است از پنجرههايي استفاده كنيد كه بتوانند به مقدار زياد باز شوند.
عايقكاري
براساس مقررات ملي ساختمان، شما بايد ساختمان خود را عايقكاري كنيد تا
ضريب انتقال حرارت آن از حد معيني بيشتر نباشد. مقدار عايق مورد نياز در
مناطق مختلف متفاوت است، لذا بهتر است براي تعيين مقدار عايق مورد نياز و
نصب آن از يك مشاور كمك بگيريد.
حفاظت پنجرهها
تلفات حرارتي پنجرهها در زمستان حدود 25درصد از كل تلفات حرارتي ساختمان
است. براي كاهش اين تلفات ميتوان اقدامات زير را انجام داد:
- نصب پردههاي چين دار و كاملا اندازه و پر كردن فاصله بالاي ميله پرده.
- نصب پردههاي كرباسي يا پرده پارسيانا در بيرون پنجره.
- نصب پنجرههاي دو جداره در جاهايي كه استفاده از پرده ممكن نيست يا جاهايي كه پنجرههاي بزرگ وجود دارد.
در تابستان حدود 35درصد از كل گرما از طريق پنجرهها وارد ساختمان ميشود. براي كاهش اين تلفات ميتوان كارهاي زير را انجام داد:
- بر روي پنجرههاي جنوبي ميتوان سايبان، حصير يا پوششهاي كدر قرار داد و جلوي ورود گرماي خورشيد را گرفت.
پنجرههاي شرقي و غربي را ميتوان از بيرون با حصير، پرده يا پوششهاي كدر كنترل كرد.
نورگيرها
نورگيرها نقش مهمي در تامين روشنايي منزل دارند اما اگر خوب محافظت نشوند
مقدار زيادي حرارت را در زمستان به هدر ميدهند و در تابستان نيز باعث ورود
حرارت به ساختمان ميشوند. براي كاستن از اثرات منفي نورگيرها ميتوان اين
كارها را انجام داد:
- تا جاي ممكن از نورگيرهاي كوچكتر استفاده كنيد.
- از شيشههاي دوجداره يا ضخيم براي كاهش تلفات حرارتي استفاده كنيد.
- در جايي كه امكان دارد از سايبان استفاده كنيد تا جلوي تابش مستقيم آفتاب گرفته شود.
همچنين ميتوانيد از شيشههاي تيره يا رفلكس استفاده نماييد.
- از نصب نورگير در اتاقهاي خواب و نشيمن و پذيرايي پرهيز كنيد مگر آنكه واقعا به آنها نياز باشد.
- پنجره نورگيرها را كاملا ببنديد.
كاهش نفوذ هوا
در زمستان نفوذ هواي سرد بيرون به داخل ساختمان حدود 25درصد از كل مصرف انرژي ساختمان را سبب ميشود.
براي كاهش تلفات ناشي از نفوذ هوا ميتوان اين كارها را انجام داد:
- گرفتن درز درها و پنجرهها به كمك نوارهاي درزگير
- نصب دريچه در دودكش شومينهها و بستن دودكش بخاريها در هنگامي كه از آنها استفاده نميشود.
- نصب فنهايي كه دريچه آنها هنگام خاموش بودن به طور خودكار بسته ميشود.
- بستن دريچههاي تهويه ديواري يا سقفي كه قبلا در ساختمانها نصب ميشد.
سيستم گرمايش
انتخاب وسيله مناسب براي گرمايش ساختمان دقت بسياري نياز دارد. در اين
انتخاب عوامل مختلفي چون نوع ساختمان و مصالح به كار رفته، ارتفاع سقف،
وضعيت آب و هوايي و سيستم گرمايش موجود موثر هستند.
روشنايي
- بيشترين استفاده را از نور طبيعي ببريد به ويژه از پنجرههاي جنوبي.
- ديوار اتاقها و ديگر قسمتهاي داخل ساختمان را با رنگهاي روشن رنگآميزي كنيد.
- در قسمتهايي از ساختمان كه در آن زندگي ميكنيد از لامپهاي مهتابي يا كممصرف استفاده كنيد.
- از نصب لامپهاي متعدد داخل سقف پرهيز كنيد
زيرا:
-مصرف برق بالا ميرود.
- نفوذ هوا به داخل ساختمان افزايش مييابد.
- تعويض آنها پرهزينه است.
انتخاب مجري
در صورتي كه ميخواهيد در بازسازي خانه خود اصول بهينهسازي مصرف انرژي
را رعايت كنيد بايد كار بازسازي را به دست كسي بسپاريد كه در اين زمينه
مهارت كافي داشته باشد و داراي دانش بهينهسازي باشد. زيرا انجام اين كار
نياز به محاسبات دقيق و تجربه فراوان دارد و هر كسي كه چيزي از بنايي بداند
حتي اگر تجربه زيادي هم در كار خود داشته باشد نميتواند ادعا كند در
بهينهسازي مصرف انرژي مهارت دارد.
www.mohandesiomran.ir منبع
انجمن مهندسین عمران تهران جنوب
سیدفرشید غزنینی هاشمی