از میان حوادث مختلف تصادفات رانندگی به دلیل خصوصیات
خاص خود منجمله فراوانی بالا،شدت زیاد و شانس درگیر شدن مستقیم تمامی افراد
جامعه در آن ، از اهمیت ویژه ای برخوردارند. کم توجهی به فرایند دریافت
گواهینامه رانندگی ، عدم برگزاری آزمون های دوره ای برای رانندگان ،
نامناسب بودن مسیرهای زمینی یا به بیان دیگر جادههای دیروز و وسایل نقلیه
امروز، پایین بودن فرهنگ استفاده از وسایل نقلیه و کافی نبودن آموزشهای
ارایه شده برای عابرین پیاده باعث شده آمار مرگ و میر ناشی از تصادفات در
ایران بالاتر از کشورهای توسعه یافته و حتی در حال توسعه باشد. یک بررسی
آماری در شهر تهران نشان میدهد بیشتر افراد فوت شده در اثر تصادفات در گروه
سنی 21 الی 30 سال و کمترین آنها بین 51 تا 60 سال قرار دارند که متاسفانه
کودکان نیز سهمی در حدود 9% را به خود اختصاص داده اند. نتایج تخقیقات به
عمل آمده در رابطه با صد راننده اتوبوس اشاره به موارد ذیل دارد:
1-از میان اعمال ناایمن ،عمل صحبت کردن راننده و با
راننده از طرف همراهان (راننده کمکی،کمک راننده و مسافر) از نطر فراوانی در
رتبه اول قرار دارد. با وجود اینکه عمل یاد شده از نظر مقررات راهنمایی و
رانندگی نیز ممنوع است ولی متاسفانه این امر به عملی رایج در هنگام مسافرت
تبدیل شده است که هنگام شروع مسافرت بسیار بالاست و به تدریج از آن کاسته و
در هنگام شب(آخر شب) به صفر می رسد.
2- سرعت بیش از حد و عدم رعایت فاصله کافی با وسیله
نقلیه جلویی که بعضا" ناشی از تخمین اشتباه راننده،حتی رانندگان با سابقه
می باشد.
3- افزایش و بالا بودن اعمال ناایمن در روز نسبت به شب.
4- وجود رابطه معنی دار میان شغل دوم و نرخ اعمال
ناایمن در رانندگان . رانندگانی که شغل دوم دارند بعضا" ناایمن ترند و
خستگی در مراحل بعدی رانندگی در آنها کاملا" مشهود است.
5- خستگی رانندگان خصوصا" در بزرگراه ها . خستگی از علل مهم تصادف به شمار میرود.
6- ناایمن بودن بعضی از نقاط در جاده ها (نقاط خطرساز)
7- رانندگان خودروی مجهز و مدل بالا بیشتر از رانندگان
خودروی مدل پایین اعمال ناایمن انجام میدهند. متاسفانه آمار تصادفات در
خودروهای پرشتاب و مدل روز و همچنین شدت حادثه در آنها بسیار بالاتر از
خودروهای معمولی و مدل پایین است.
8- فراموشی موضوع ایمنی ترافیک و عدم آموزش رانندگان خصوصا رانندگان وسایل نقلیه سنگین توسط مراجع ذیصلاح .
9- بین حوادث و تحصیلات راننده رابطه معنی داری حاکم
است به بیان دیگر بین میزان تحصیلات و بروز رفتارهای ناایمن ارتباط وجود
دارد. رانندگان با تحصیلات بالا، کمتر از خود رفتار ناایمن نشان می دهند
لذا ضروری است:
#درخصوص اجرای دوره های آموزش ایمنی برنامه ریزی شود و شناسایی رانندگان خاطی به عنوان مهمترین گام صورت پذیرد .
#تبلیغات مداوم ایمنی جاده ای بر اساس جدیدترین یافته های عملی درباره حوادث جاده ها انجام گیرد.
# نظارت دقیق بر حسن اجرای مقررات راهنمایی و راننگی انجام شود.
# کنترل رانندگان معتاد در سطح شبکه راه ها انجام شود(استفاده از مواد مخدر کاهش سطح هوشیاری فرد را به دنبال دارد)
# تلاش در راستای افزایش همکاری بین بخشی در کشور،
خصوصا استفاده از کار مشترک کارشناسان راهنمایی و رانندگی و محققان
دانشگاهی صورت گیرد.
راهکارهای افزایش ایمنی در حمل و نقل جاده ای:
ایران در سه دهه گذشته همواره یکی از بالاترین آمار تلفات جاده ای را در
سطح جهان داشته است بر اساس آمارها به ازای هر 10 هزار وسیله نقلیه جاده
های ایران به سورت میانگین 20 نفر کشته میدهند.
راهکارهای مربوط به عامل جاده شامل :
1-بهسازی و گسترش شبکه راههای برون شهری و بزرگراههای شهری با توجه به میزان تقاضای ترافیک
2- شناسایی ،اولویت بندی و اصلاح سریع نقاط تصادف خیز در راههای درون و برون شهری
3- بازبینی شبکه راهها و تهیه چک لیست معضلات و مشکلات معابر
4- ایجاد تسهیلات لازم و بسترهای ایمن برای عبور و مرور استفاده کنندگان آسیب پذیر نظیر عابر پیاده
5- برقراری امکان پوشش تلفن همراه و بیسیم در کل شبکه راههای کشور
6- توسعه و بهبود زیر ساختهای حمل و نقل عمومی
7- ایمن سازی محوطه مقابل پاسگاههای پلیس راه و انتظامی
8- تجهیز شبکه راهها به سیستم هوشمند حمل و نقل .
|
پیش بینی سال 88 |
سال 84 |
سال 82 |
شاخص |
|
15 |
20 |
8/24 |
تعداد کشته به ازای 10 هزار وسیله نقلیه |
|
35 |
38 |
7/38 |
تعداد کشته به 100 هزار نفر جمعیت |
|
3 |
5/4 |
9/4 |
تعداد کشته به 100 تصادف |
|
01/0 |
04/0 |
064/0 |
تعداد کشته به تعداد کشته و مجروح |
ایمنی در دریا ها
اشاره :
کار در کشتی های فله بر مملو از دردسر و مسئولیت های
عملی است . با پیدایش پست الکترونیکی وگسترش ارتباطات کشتی ها با بنادر، تا
حد زیادی این احساس در میان بعضی مدیران کشتی های فله بر به وجود آمده که
ارتباط مداوم با ناوگان ها منجر به کاهش استقلال فکری افراد خدمه کشتی می
شود. حال این سوال مطرح می شود که افراد در انجام مسئولیت های مربوط به رفت
و آمد روزانه کشتی های فله بر، دقیقا" با چه چالش ها و مسائلی مواجه
میباشند؟
مسئله بسیار مهم ، مسئله امنیت است که به همراه ایمنی
کشتی های فله بر در جلسه غیر رسمی آیمو (سازمان بین المللی دریانوردی )
مورد تاکید قرار گرفته است . اخیرا" بخش مربوط به تانکر ها از طرف گروه های
کاری مانند کمیته امنیت دریایی آیمو تحت توجه شدیدی قرار گرفته بر این
اساس لازم است کشتی های فله بر به علت احتمال بالاتر حوادث ناگوار دریای
فرایند حفاظت داخلی کشتی را بسیار جدی بگیرند . زیرا شواهد نشان میدهد که
انتقادات رسانه های جمعی از ایمنی دریای تنها منحصر به ریختن نفت از
تانکرها نمی شود.
ویلیام اوئیل دربیر کل آیمو نیز تصدیق کره که اگرچه استانداردهای امنیتی
داخل کشتی های فله بر طی 10 سال گذشته به میزان زیادی پیشرفت کرده است.
اما برای رسیدن به شرایط بهینه باید کارهای بسیاری انجام داد.
متوسط سن کشتی های فله بری که به علت پوسیدگی و زنگ زدگی ، از
کارافتادگی و نفوذ آب(Leaking stands ) از بین میرود بین 18 تا 20 سال است
لذا بدیهی است که مدیران از طریق بازبینی های منظم باید به این موضوع توجه
بیشتری نشان دهند. وجود خدمه آموزش دیده و شیوه های امنیتی مناسب از آن
جهت حائز اهمیت است که شایستگی و ارزش خدمه در اداره موفقیت آمیز کشتی نقش
تعیین کننده ای دارد. باید توجه داشت اطاعت محض از شرایط اجباری
استانداردهای آموزشی و اعطای گواهینامه (stcw95 ) برای کسی که بخواهد در
محدوده قوانین کشتیرانی عمل کند، لازم و ضروری است. در مورد بررسی ارزش
آموزش پیوسته ، صاحب نظران اعتقاد دارند به منظور تضمین اداره ناوگان ،
لازم است دوره 5 ساله استاندارد صنعتی حوضچه خشک تعمیرات کشتی و کلاس های
تحقیق و بررسی ، مطابق با آخرین اطلاعات به روز شود. پس از آموزش های اولیه
stcw95 به دریانوردان دروس اضافه ای ارائه می شود که شامل مدیریت عرشه و
جابجایی کالاهای قابل اشتعال و خطرناک است.
به منظور حفظ کیفیت اداره هر کشتی از ابتدا باید نقش هر یک از
پرسنل داخل کشتی مشخص شود. هر یک از خدمه کشتی باید خود را یک مامور
امنیتی بدانند و همراه با دیگر پرسنل در ایجاد امنیت حاکم بر کشتی شرکت
کرده و در آن تاثیر گذار باشند. پیشرفت در اداره کشتی های فله بر مستلزم آن
است که به جای حمایت از روش های تجویزی امنیتی ، تمام خدمه کشتی حق اظهار
نظر داشته باشند و معلومات خود را در مورد شیوه های امنیتی به صورت گروهی
در میان بگذارند . بر این اساس میتوان با استفاده از تسهیلات پست
الکترونیکی در داخل کشتی ، آخرین اخبار و اطلاعات را در تمام ناوگان منتشر
کرد. این اطلاعات شامل تصادفات ناوها و سوانحی است که از رخ دادنشان
جلوگیری شده است . بنابراین می توان از هر حادثه و پیش آمدی آگاه و در
آینده از آن جلوگیری کرد.
از جمله مشکلاتی که سالهاست کشتی های فله بر با آن مواجه
هستند خطر امواج و جریانات خطرناک دریاهاست که از دلایل اصلی غرق شدن کشتی
های فله بر قلمداد میشود. مهمترین پیشنهادها در مورد امنیت بیشتر کشتی های
فله بر عبارت اند از: تقویت و استحکام هرچه سریعتر دیواره کشتی های فله بری
که قدمت آنها به 10 سال یا بیشتر میرسد تا جایی که ادامه فعالیت آنها به
مدت 10 سال تضمین شود. همچنین طبق طرح های ارائه شده ، لازم است سیستم
شناسایی جریان های آب و سیستم هشدار دهنده ، در انبار تمام کشتی های فله
بر- اعم از کشتی های جدید و کشتی های قدیمی موجود- به کار گذاشته شود و
برنامه بازرسی های متوالی از تمامی کشتی های فله بری که قدمت آنها بین 10
تا15 سال است، اجرا شود .
بهترین راه برای حفاظت از کشتی های فله بر در برابر ورود
فاجعه آمیز آب،ساخت کشتی های فله بر با بدنه دوجداره است . این واقعیتی است
که این جداره ها تعداد تلفات جانی کشتی های فله بر را کاهش می دهند . اما
به هر جهت به خودی خود کافی نیستند و لازم است همزمان با طراحی تانکرهای
دوجداره ، از جدارهای تقویت شده استفاده کرد.مسئله مهم این است که طرح های
پیشنهادی به طور اجتناب ناپذیری در طراحی کشتی های فله بر تاثیر میگذارد.
با توجه به موارد فوق دریانوردان هنوز با خطرات بالقوه ای که ناشی از طراحی های بسیار معمولی این کشتی هاست ،روبرو هستند.
تحقیقات نشان داده رابطه غیر قابل انکاری بین دو جداره کردن
کشتی های فله بر و کنترل خطر وجود دارد. بدیهی است که بخش مربوط به کشتی
های فله بر باید به منظور کاهش هر چه سریعتر تلفات جانی و مالی در دریاها ،
اقدامات سریعتری انجام دهند.
ترویج ارزش فرهنگ امنیتی در میان خدمه کشتی ، بخش بنیادی و اساسی تضمین شیوه های کیفی و موفقیت آمیز اداره کشتی هاست .
این روش زمانی کارایی خواهد داشت که نقص های موجود در طرح های
فعلی کشتی های فله بر شناخته شود و شیوه ساخت جداره و بدنه کشتی ها اصلاح
شود.
ایمنی در صنعت هوانوردی
الف- تعریف ایمنی
ایمنی عبارت است از ایجاد اوضاع و احوال و شرایط امن و
مطمئنی که از وقوع هر گونه سانحه و حادثه جلوگیری و از وارد آمدن خسارت ،
جرح، صدمه و مرگ پیشگیری نماید.
ب- نخستین کشور
اولین کشوری که ایمنی در آن پایه گذاری و به مرحله
اجرا درآمد کشور آلمان بود که شخصی بنام هنریش روشها و مقررات آنرا برشته
تحریر درآورد.
هدف
جلوگیری از سوانح ، حوادث و تصادفات و پیشگیری از صدمه جانی و زیانهای مالی جهت بهره گیری بیشتر و آمادگی است.
ت- حادثه
حادثه عبارت است از عمل غیر منتظره ای که بر اثر وقوع آن صدمه و زیان ببار آید واین عمل از اقدامات خصمانه نباشد.
ث- همبستگی ایمنی با کلیه فعالیتهای انسانی
1- با توجه به تشریح مختصر و دریافت معانی فوق به این
موضوع پی می بریم که ایمنی به کلیه جنبه های فعالیت انسانی بستگی دارد و
در تمام شئونات زندگی می تواند بنحو قابل توجهی موثر واقع شود.
در جهان ماشینی امروز ، پیرامون ما را حرکات مکانیکی
شیمیایی و الکتریکی و سایر نیروها فراگرفته است و هر یک از ما با انواع
ماشین آلات و دستگاه های مختلف سروکار داریم.در محل کار،در محل منزل، در
تفریگاهها و مجامع عمومی و در طول راه و مسیر با عوامل و شرایطی روبرو می
شویم که هر کدام در نوع خود مخاطراتی برای ما در بردارد. اکثرا" شاهد حوادث
و تصادفاتی بوده ایم و یا از طریق وسایل ارتباط جمعی ، روزنامه ها مجلات ،
رادیو و تلویزیون در جریان سوانحی ناگوار و دلخراش قرار گرفته و چه بسا از
این مناظر شدیدا" متاثر شده و از خود پرسیده ایم که راه و چاره جلوگیری از
این سوانح چیست؟
امروزه در اکثر کشورهای بزرگ و کوچک جهان سازمانهایی
در فعالیت هستند که هدف آنها ایجاد شرایط امن و مطمئن است و برای رسیدن به
منظور خود روشهای خاصی را اعمال می کنند.
عوامل بوجود آورنده حوادث و سوانح
این واضح است که هیچ حادثه و سانحه ای به خودی خود
اتفاق نمی افتد.بلکه علل یا عواملی در ایجاد آن دخالت دارند که با از میان
برداشتن یا اصلاح این عوامل می توان احتمال حوادث را از بین برد.
لذا شناخت عوامل بوجود آورنده قابل تحقیق و بررسی است و هرچه
این عوامل بهتر شناخته شوند در اعمال روش جلوگیری از حوادث موفق تر خواهیم
بود.
برخلاف عقیده عده ای هیچ اتفاقی غیر قابل پیشگیری نیست
زیرا با بررسی هائیکه از طریق موسسات عملی و آماری به عمل آمده کلیه حوادث و
سوانح بوقوع پیوسته بطور کلی از سه منبع ناشی می شوند.
الف- حوادث و سوانحی که بر اثر عمل نامطمئن و نادرست اشخاص بوجود آمده اند که 88 درصد کل حوادث را شامل می شوند.
ب- حوادث و سوانحی که براثر شرایط نامساعد محیط به وقوع پیوسته اند. شامل 10 درصد موارد.
پ- حوادث وسوانحی که بر اثر عوامل طبیعی مانند
سیل،زلزله،طوفان و نظیر آنها بروز کرده اند که فقط 2 درصد از کل حوادث را
تشکیل می دهند.
با توجه به آمار و نسبت فوق می توان استنباط کرد که
عوامل اصلی بروز سوانح تقریبا" خود اشخاص هستند بدین ترتیب که 88 درصد
مستقیما" توسط افراد ایجاد می گردد و نیز 10 درصد عامل دیگر که شرایط
نامساعد محیط است یا زاییده اعمال و افکار خود مردم است که باید کنترل شود و
یا بطور طبیعی وجود دارد که در صورت اخیر نیز این ما هستیم که باید شرایط
را مناسب و مساعد کنیم و یا ترمیم نمائیم و اگر مرمت آن مقدور نبود به
طریقی از آن بهره برداری کنیم که هیچگونه خطری ما را تهدید نکند و وقفه ای
در اعمال ما ایجاد نگردد.
به عنوان مثال وقتی اتومبیل ما با یک اتومبیل دیگری
تصادف کند یا ما خودمان مقصریم و یا طرف مقابل و شاید هیچکدام بلکه خیابان
یا جاده مناسب نبوده و یا اینکه نقص فنی موجب آن شده و یا علایم اخباری و
مامور راهنمایی وجود نداشده است که بهرجهت از دست انسان خارج نبوده است.
حال خیلی کم احتمال دارد که این تصادفات بر اثر عوامل
طبیعی بروز دهد و این شامل همان 2 درصد است که ذکر شد و غیر قابل پیشگیری
است. پس نتیجه خواهیم گرفت که 98 درصد از حوادث و اتفاقات قابل پیشگیری است
بر خلاف معتقدات برخی از مردم ،عوامل خارجی مانند شانس و تقدیر سرنوشت و
نظایر آن در ایجاد اتفاقاتی که مورد بحث ما است دخالت ندارد بلکه اساسا" دو
عامل در بوجود آوردن سوانح موثرند
1-لوازم و اشیاء
2- مردم
و این دو سوانح دو نتیجه ببار می آورد
1- جرح و مرگ
2- زیان و خسارت
زیان را میتوان از دوطریق مورد تجزیه و بررسی قرار دهیم
1-زیان مستقیم
2- زیان غیر مستقیم
زیان مستقیم آن است که در صحنه تصادف به چشم می خورد و
می توان آن را تخمین زد ولی زیان غیر مستقیم آن است که پس از تجزیه و تحلیل
تصادفات و نتایج حاصله در اطراف و جوانب و تحلیل تصادفات و نتایج حاصله در
اطراف و جوانب آن مشخص می شود و نیز می توان گفت زیان مستقیم قابل جبران و
زیان غیر مستقیم تقریبا غیر قابل جبران و زیان غیر مستقیم تقریبا غیر قابل
جبران است و در شرکت های هوایی یکی از نتایج حاصله از زیان غیر مستقیم
اتلاف وقت است که جبران ناپذیر است.
یکی از دلایل اینکه افراد بوجود آورنده خسارت و صدمه به
مراجع قضایی معرفی می شود و نیز در برخی جرائم با اینکه زیان حاصله را
جبران می کنند تبرئه نمی شوند همین دلیل اخیر است
ت- دلایل نامطمئن اشخاص
دانستیم که اکثر اتفاقات را اشخاص باعث می شوند که علل آن را در چهار نکته زیر می توان جستجو کرد.
1- طرز فکر غلط و نامناسب
2- عدم اطلاعات و مهارت کافی
3- شرایط نامناسب بدنی
4- شرایط نامساعد محیط
(فیزیکی و مکانیکی )
ج-محدودیتهای انسان
یکی از دلایل نامناسب بوجود آورنده شرایط مخاطره آمیز محدودیتهای انسانی است که عبارتند از :
1- محدودیت فیزیکی
2- محدودیت فیزیولوژیکی
3- محدودیت روانی
جهت پیشبرد هدف های شرکت های هوایی، هر مدیر و سرپرست
باید به محدودیت های همکاران خود آشنایی کامل داشته باشد تا هم بازدهی
بیشتر بدست آید و هم نیروی انسانی و مواد اتلاف نگردد. نیز هر فرد باید به
محدودیتهای خود آگاهی داشته و در رفع آن کوشا باشد و به طریقی فعالیت نماید
که به طور کامل ثمربخش باشد. باید توجه داشت که اتلاف نیروی پرسنلی و مواد
همیشه با تصادف و حادثه همراه نیست بلکه استفاده نادرست از وسایل و
دستگاهها و عدم احتیاط و مراعات نکردن مقررات و روش ها در مورد بهره برداری
از تاسیسات و تجهیزات و همچنین اوضاع و شرایطی از قبیل عدم تعادل
نور،رطوبت ،هوا یا اکسیژن ،سر و صدا و نظایر آن، موجب صدمه و زیان می شود
که وظیفه هر فرد آن است که در مناسب کردن و ایجاد شرایط مطمئن بکوشند.
مثلا" وقتی که از وسایل و تجهیزاتی که در اختیار ما است بنحو درست و شایسته
ای استفاده نکنیم و در امور محوله سهل انگاری نمائیم مسلم است که به نیروی
انسانی و مالی صدمه رسانده ایم و بعلاوه ایجاد این صدمات ممکن است خود
باعث بروز اتفاقات شدیدتر و جبران ناپذیری گردد.
امنیت در آسمان
(گزارشی از وضعیت ایمنی پرواز در ایران)
آیا برای شما اتفاق افتاده که هنگام سفر با هواپیما در
حالی که با خیالی آسوده روی صندلی خود نشسته اید از وجود نقص فنی در
هواپیما با خبر شوید؟ ایا تاکنون نگران و مضطرب از احتمال وقوع سانحه هوایی
در آسمان معلق بوده اید؟ شاید در آن شرایط بزرگترین آرزوی شما این بوده که
یک بار دیگر سختی و سفتی را زیر پای خود لمس کنید.
پرواز با هواپیما یکی از ساده ترین و سریع ترین شیوه
های سفر است اگر برای سفر وقت زیادی نداشته باشید و بخواهید در کوتاهترین
زمان ممکن به مقصد برسید از هواپیما استفاده می کنید اگر از سختی و کندی
سفرهای زمینی رنج می برید پرواز در آسمان راه سفر را برای شما آسان میکند .
مطابق آمارهای سازمان بین المللی هواپیمایی
کشوری(ایکائو) در سال 1999 کشورهای عضو این سازمان(185 کشور)یک میلیارد و
560 میلیون مسافر و 28 میلیون تن بار را جابجا کرده اند در همین سال 20
سانحه هوایی همراه با مرگ و میر مسافران رخ داده و در اثر این سوانح 489
نفر کشته شدند که نسبت به سال 98 که در 20 سانحه هوایی مشابه 905 نفر کشته
شده بودند سطح ایمنی افزایش و در نتیجه تعداد کشته شدگان کاهش یافته است.
بر اساس نتایج یک تحقیق انجام شده در امریکا 88 درصد
سوانح هوایی به دلیل بی دقتی و بی احتیاطی نیروی انسانی ،10 درصد به دلیل
حوادث و مشکلات فیزیکی و 2 درصد به علت بروز حوادث طبیعی مثل رعد و برق ،
توفان های شدید و...رخ می دهد.
عوامل بسیاری مثل عمر هواپیما ،کیفیت نگهداری از آن
اطلاعات و آگاهی تکنسین ها و پرسنل،مهارت خلبان و حجم ساعات کاری وی در
ایمنی یک پرواز موثر است.
درباره عمر زیاد هواپیماهای ایران حرف های زیادی گفته
می شود . بعضی از مسافران و مردم هواپیماهای ایران را به دلیل قدیمی بودن
ایمن نمی دانند در باره مهندس خسرو خسروی نژاد یکی از کارشناسان بخش فنی
هواپیمایی جمهوری اسلامی میگوید :ما هواپیمای متعلق به سالهای 1971 و 1979
هم در نامگان هوایی داریم به طور متوسط عمر هواپیماهای ایران حدود 24 سال
است اما باید توجه داشت که وقتی عمر هواپیما زیاد باشد هزینه نگهداری و
استفاده از آن بالا می رود وگرنه بنا به استانداردهای بین المللی عمر زیاد
مانع استفاده از هواپیما نمیشود بلکه تنها هزینه ها را گاهی حتی به اندازه
خرید یک هواپیمای جدید بالا می برد .
ما به دلیل تحریم اقتصادی مجبوریم از هواپیماهای خود با
وجود هزینه های سنگین نگهداری ،از آنها استفاده کنیم . هواپیما وقتی کنار
گذاشته می شود که توجیه اقتصادی برای پرواز آن وجود نداشته باشد یعنی هزینه
نگهداری بیشتر از سود حاصل از پرواز باشد.
وی معتقد است اجرای دستورالعمل های ذکر شده در کاتالوگ
های هواپیما حداقل ایمنی است و برای ایمنی بیشتر باید بر آموزشهای دقیق
پرسنل و نظارت و بازرسی بیشتر بر کار آنها برنامه ریزی کنیم.
تامین به موقع قطعات لازم نیز یکی از موارد موثر بر
ایمنی پرواز است در حال حاضر هواپیمایی جمهوری اسلامی 32 فروند هواپیما
دارد که از این تعداد 11 فروند اروپایی و 21 فروند امریکایی است با توجه به
سالهای طولانی تحریم اقتصادی ایران از سوی امریکا یکی از نکات قابل توجه ،
تعمیرات و تامین قطعات لازم برای هواپیماهای امریکایی موجود در ناوگان
هوایی ایران است که به گفته کارشناسان قطعات لازم برای این هواپیماها از
طریق کشورهای دیگر و به قیمت های بالا تهیه شده است. بعد از وقوع هر سانحه
هوایی در صورت تایید بازرسان بیمه ، تنها یک نهم هزینه های ملموس پرداخت
میشود و خساراتی مثل اعتبار از دست رفته، نیروهای متخصص کشته شده ، فرصت
های بازاریابی که بر باد رفته را هیچ بیمه ای جبران نمیکند . تحقیقات نشان
داده هر بار که سانحه هوایی رخ داده و اخبار آن در مطبوعات و رسانه ها
منعکس شده ، حداقل به مدت 3 ماه افت بسیار شدیدی در تعداد مسافران شرکت
مربوطه ایجاد شده است . در واقع هزینه های بعدی که به این گونه شرکت ها
تحمیل می شود بسیار سنگین تر از هزینه لاشه هواپیما است.
پیشگامان صنایع هواپیمایی انگلیسی زبان هستند . کاپیتان
ساهاکیان با ذکر این مطلب گفت: آخرین اطلاعات مورد نیاز در دسترس است اما
درک بالای فنی از زبان انگلیسی لازم است تا بتوان از این اطلاعات استفاده
کرد . بنابراین زبان هم یکی از مشکلات موجود است. همچنین دسترسی به اطلاعات
مربوط به سوانح گذشته از عوامل بسیار مهم در پیشگیری است. اگر متخصصان هم
به اطلاعات مربوط به سوانح گذشته دسترسی نداشته باشند در نتیجه امکان تجزیه
و تحلیل مسئله توسط کارشنایان وجود نخواهد داشت اگر شما در یک سیستم
موقعیت و جایگاهی نداشته باشید با وجود اطلاعات و دانش کافی اجازه اظهار
نظر نخواهید داشت. در حالی که در کشورهای پیشرفته هر کس میتواند اعلام نظر
کند. اگر نظر وی علمی بود مورد استفاده قرار می گیرد در غیر اینصورت به آن
توجهی نمی شود.
مهارت خلبان و ساعت کاری آنها یکی از عوامل موثر بر
ایمنی پرواز است. در این باره کاپیتان ساهاکیان میگوید: آمار و جدول های
دقیقی درباره میزان مهارت خلبانان ایرانی در سطح جهانی وجود ندارد این امر
به صورت شبکه ناملموسی در عرف بین المللی مطرح است یعنی هر کشوری میداند که
خلبانان کشورهای دیگر از چه مهارتی برخوردارند. خلبانان ایرانی افراد
کارآمد و متخصصی هستند و چون در ایران با کمبود نیروی متخصص مواجهیم
بنابراین استانداردهای مربوط به ساعات پرواز خلبانان کاملا رعایت میشود.
سرپرست بخش ایمنی و استاندارد پرواز هما درباره عمر
هواپیماها و اثر آن بر ایمنی معتقد است : هواپیماهای قدیمی همان کار
هواپیماهای جدید را با هزینه بالا انجام می دهند ما باید ببینیم از آنچه
داریم به طور بهینه استفاده میکنیم یا خیر . اگر از هواپیماهای فعلی
استفاده بهینه نشود بحث خرید هواپیمای تازه بی مورد است به طور مثال م
هواپیمای 707 را که تقریبا 40 سال است کنار گذاشته ایم . در حالی که همین
هواپیما با نگهداری خوب البته صرف هزینه های لازم قابل استفاده است در حال
حاضر در ایران عمر هواپیماها اثر منفی بر ایمنی ندارد اما کم کم به آن
مرحله نزدیک می شویم .
وی در ادامه گفت در دنیا برای پرواز یک هواپیما بین 70
تا 256 نفر پرسنل لازم است به طور متوسط 171 نفر در حالی که این رقم در
ایران بالای 390 نفر است این امر نشان دهنده وجود ضعف و نقص در بخش های
دیگر است که نیروی انسانی زیادی برای جبران آن لازم است.
وی تاکید کرد هواپیمایی صنعت داخلی نیست ساخت هواپیما
در داخل کمکی به وضع موجود نمیکند چون هواپیماهای ساخت ایران هم استفاده
محدودی دارند و هم تکنولوژی آنها ضعیف و قدیمی است در این صنعت هر چه
سرمانه گذاری و هزینه بیشتری صرف شود تکنولوژی و امکانات بیشتری در اختیار
ما خواهد بود.
راه آهن ، ایمنی و سوانح
حمل و نقل ریلی به عنوان یکی از بخشهای مهم سیستم حمل و
نقل نقش عمده ای را در عرصه اقتصادی ،صنعتی و اجتماعی کشورها ایفا میکند
راه آهن دارای مزایای نسبی خاصی است ظرفیت بسیار بالا مصرف انرژی و آلودگی
کم نرخ کرایه پایین و ایمنی نسبت به سایر وسیله های حمل و نقل استفاده از
آن را مخصوصا" برای حمل و نقل بار و مسافر در مسافت های زیاد توجیه می کند .
ایمنی یکی از شاخصه های مهم سیستم ریلی است که در این بحث به آن پرداخته
می شود. با وجود ایمنی بالای سیستم ریلی ، سوانح راه آهن به عنوان یکی از
اثرات نامطلوب سیستم حمل و نقل مشکلاتی را در خصوص ایمنی و ایجاد خسارتهای
مالی و جانبی ایجاد می کند هزینه سوانح حمل و نقل ریلی گسترده بوده و
شناسایی و ایجاد راهکارهایی برای کاهش آن اثر بسزایی در بالا بردن کیفیت
سیستم حمل و نقل ریلی گسترده بوده و شناسایی و ایجاد راهکارهایی برای کاهش
آن اثر بسزایی در بالا بردر کیفیت سیستم حمل و نفل ریلی خواهد داشت.
راه آهن و نقاط قوت
حمل و نقل سریع ،آسان و ایمن بار و مسافر یکی از اهداف
همیشگی بشر بوده است و راه آهن نیز به عنوان یکی از بخشهای مهم حمل و نقل
در تحقق این آرزو نقش بسزایی داشته است حمل و نقل ریلی تحولت عظیمی را از
بدو پیدایش ایجاد کرده است راه آهن به شکل امروزی از قرن 17 در معادن
انگلیس با ریلهای چوبی و نیروی کشش اسب ایجاد شد و تحت تاثیر تقاضا و رقابت
با سایر روشهای حمل و نقل پیشرفت کرد با پیمودن راه توسعه و نوگرایی در
رابطه با افزایش سرعت ، کاهش هزینه های حمل و نقل افزایش ایمنی و راحتی و
ارائه خدمات بهتره سیستم های پیشرفته برای حمل بار و مسافر با ظرفیت و سرعت
بسیار بالا مانند خطوط ایالات متحده ،
فرانسه و شینکانسن ژاپن ایجاد شد. TGV
با تمامی این پیشرفت ه ضعف های موروثی راه آهن مانند
هزینه زیربنایی بسیار زیاد سرعت نسبی کم زیر ساختار بسیار قدیمی و ......
عملکرد سیستم را کم رنگ جلوه می دهد ولی همواره برتریهای نسبی راه آهن باعث
توسعه حمل و نقل شده و وجود راه آهن را به عنوان یک حمل و نقل استراتژیک
توجیه می کند موارد برتری نسبی راه آهن به دیگر روشهای حمل و نقل شامل
موارد زیر است .
آلودگی زیست محیطی
آلودگی زیست محیطی ناشی از عملکرد وسایل نقلیه جاده ای
که باعث انتشار ذرات ریز گاز (حدود 40 درصد) میشود بسیار زیاد است که این
رقم برای شهرهای بزرگ به 80 درصد نیز میرسد . سیستم ریلی با توجه به حجم
بسیار زیاد مبادلات در برابر مصرف سوخت و از طرفی مصرف سوخت تمیزتر مخصوصا
استفاده از جریان الکتریسیته آلودگی بسیار کمی در وضعیت هوا و محیط زیست
ایجاد میکند . شکل وضعیت آلودگی زیست محیطی حمل و نقل جاده ای و ریلی را
با هم مقایسه کرده است.
مصرف کم انرژی
بخش حمل و نقل یکی از مصرف کنندگان عمده انرژی است با
توجه به بحران انرژی استفاده از روشهای گوناگون حمل و نقل مثل حمل و نقل
لوله ای ریلی و آبی کارایی بالایی دارند و در مصرف بهینه انرژی موثر هستند
راه آهن و به ویژه قطارهای برقی یکی از کاآمدترین وسایل در مصرف انرژی
هستند.
ایمنی
یکی از مهمترین پارامترهای انتخاب نوع وسیله نقلیه نزد
مسافران وضعیت ایمنی است. امار و اطلاعات ایمنی مسافرت های هوایی و ریلی را
به مراتب بیش از حمل و نقل با وسایل نقلیه جاده ای نشان میدهد با توجه به
اهمیت این بحث در بخشهای بعد بیشتر به موضوع ایمنی پرداخته می شود .
نرخ کرایه پایین
هزینه کرایه حمل و نقل سیستم ریلی کمتر از حمل و نقل
هوایی و جاده ای است قطعا" میزان هزینه حمل و نقل، پارامتر بسیار تعیین
کننده ای جهت انتخاب نوع وسیله نقلیه برای قشرهای کم درآمد اجتماع خواهد
بود.
ظرفیت بسیار بالای حمل
یکی از شاخصه های راه آهن ظرفیت فوق العاده حمل است که
اثر بسزایی بر سایر روشهای حمل و نقل مخصوصا" حمل و نقل جاده ای و خصوصا"
در ساعات اوج تراکم ترافیک دارد امروزه قطارهای باری با اتصالات چند گانه و
وزن ناخالص 15000 تن مورد استفاده قرار میگیرند قطارهای شیسکاسن ژاپن نیز
قابلیت جابجایی روزانه520000 مسافر را دارند که خود مهر تاییدی بر قابلیت
شگفت آور جابجایی بار و مسافر در سیستم ریلی است.
حریم اشغال کمتر
حریم اشغال شده فضا در راه آهن بسیار کمتر از سایر سیستم های حمل و نقل بوده و به طور اخص نسبت به جاده سه برابر کمتر شده است.
آلودگی صوتی کمتر
راه آهن با توجه به تردد کمتر نسبت به سایر روشها و برد
فرکانس مفید کمتر وسایل نقلیه ریلی شرایط محیطی مناسب تری را نسبت به
سروصدای حاصله از هواپیما و خودروهای جاده ای برای ساکنین حاشیه سیستم حمل و
نقل فراهم می کند پیشرفتهای اخیر سیستم ریلی مانند جوشکاری و سنگ زنی باعث
کنترل بیشتر آلودگی صوتی ناشی از حرکت وسایل نقلیه ریلی شده است.
ایمنی حمل و نقل ریلی
ایمنی مناسب سیستم ریلی یکی از مناسب ترین فاکتورهای
موثر در جذب استفاده کنندگان مخصوصا" در زمینه جابجایی مسافر است آمار
تصادفات اتحادیه اروپا ایمنی حمل و نفل ریلی را بیش از پیش آشکار می سازد.
در اتحادیه اروپا در تصادفات جاده ای سالانه بیش از 500 هزار نفر کشته می
شوند این درحالیست که در حمل و نقل ریلی سالانه 1300 نفر در حمل و نقل
هوایی بین 20 تا 80 نفر و در حمل و نقل دریایی حدود 180 نفر کشته می شوند.
آمار کشور آمریکا نیز ایمنی برتر سیستم ریلی را نسبت به
حمل و نقل جاده ای نشان می دهد . این آمار با توجه به عملکرد بسیار گسترده
سیستم ریلی در این کشور وضعیت مناسب ایمنی راه آهن را نشان می دهد.
سیستم ریلی کشور ایران با داشتن سالانه کمتر از 100 نفر
کشته در سال در مقایسه با آمار بسیار بالای تصادفات جاده ای (بیش از 15
هزار کشته در سال ) وضعیت نسبتا" مناسبی را از نظر ایمنی داراست برای روشن
تر شدن اثرات سوء سوانح راه آهن ، انواع هزینه های سوانح ریلی مورد بررسی
قرار می گیرد.
سوانح راه آهن
در صنعت راه اهن واژه سانحه متضمن معانی متنوعی است که
در قالب مفاهیم کلی و عام مورد استفاده قرار می گیرد در حقیقت مقوله سانحه
در بطن خود شامل طیف گسترده ای از اتفاقات است که تنها به موارد منجر به
وارد آمدن خسارت به آلات ناقله، خط و مانند آن منحصر نشده و به طور کلی به
بروز حوادث غیر معمولی که ممکن است باعث ایجاد اخلال در روند انجام کار در
شبکه راه آهن گردد اطلاق میگردد سوانح راه آهن محدوده وسیعی را شامل می شود
. سوانح خروج از خط ، سوانح برخورد ، سوانح در تقاطعات هم سطح ، سوانح
برخورد به عابر پیاده ،سوانح فراتر از قطار ، سوانح آتش سوزی و...... همه
جزو سوانح سیستم هستند سوانح راه آهن در اثر عوامل مختلفی مانند خطای
انسانی ، اشکالات فنی ، ضعف مدیریتی و عوامل جوی و طبیعی به وجود می آیند.
هزینه سوانح ریلی
هر سانحه و حادثه ای در راه آهن دارای عوارض و پیامدهای
خاص خود است برخی از عوارض مستقیم و مشهود بوده و برخی دیگر تاثیرات غیر
مستقیم سوانح هستند شناخت دقیق این اثرات می تواند در ارائه راهکارهای لازم
جهت کاهش اثرات سوانح مفید واقع گردد .
هزینه های مستقیم سوانح راه آهن
پیامدهایی که مستقیما" از سوانح ناشی میشود عوارض
مستقیم سوانح نامیده می شود اینگونه عوارض بیشتر به صورت اثزات منفی
اقتصادی بروز میکنند از جمله این عوارض میتوان به موارد زیر اشاره کرد :
خسارت به اموال و تجهیزات: نقص و خرابی تمام تاسیسات
مربوط به سیستم ریلی مثل خط،علائم،واگن ،دیزل و غیره که هزینه های بسیار
زیادی را برای راه آهن به دنبال دارد .
هزینه های مدیریتی و قانونی : هزینه های مدیریت سوانح و
هزینه مطالبات ناشی از خسارت به بار و مسافر از راه آهن جز خسارتهای قابل
توجه است .
هزینه های پاکسازی و پوشش سانحه: هزینه ترمیم و
بازسازی خط توسعه جرثقیل ها و ماشین آلات که هزینه سنگینی را برای راه آهن
به همراه دارد.
خدمات اضافی: اگر برای زمان طولانی خط بسته شود و شدت
حادثه زیاد باشد سرویسهای اضافی مثل اتوبوس باید حمل مسافران به مقاصدشان
اعزام شود. این مسئله هزینه اضافی تاخیر مسافرین را نیز به دنبال دارد.
ضرر درامد به دلیل مسدود شدن خط : سوانح راه آهن عموما"
منجر به مسدود شدن خط میگردد در این مدت امکان سیر و حرکت برای دیگر وسایل
نقلیه ریلی مقدور نبوده و هر قدر زمان مسدود بودن خط زیاد شود ضرر سیستم
ریلی بیشتر خواهد بود .
اضافه کار اپراتورها: زمانی که یک تصادف رخ می دهد
ساعتهای زیاد از وقت اپراتورها جهت ضبط وسیله نقلیه ، پاکسازی محل و پر
کردن گزارش گرفته می شود . بعضی مواقع برای حوادث بزرگ اضافه بر نیروی
سازمان به اپراتورهای دیگری برای رسیدگی به امور مورد نیاز است که سیستم
ریلی را با هزینه اضافی برای اضافه کار مواجه می سازد .
هزینه های مربوط به مرگ و جرح : سوانح ریلی ممکن است
موجب جرح و مرگ مسافرین یا پرسنل شود که جبران آن به طور مستقیم به سیستم
راه آهن و بیمه باز می گردد.
هزینه های واکنش اضطراری : بسیاری از حوادث واکنش
اضطراری سازمانهای مختلف مثل اداره پلیس ،آتش نشانی ، اورژانس و .... را می
طلبد که قطعا" هزینه هایی را به دنبال خواهد داشت.
خسارت مالی به وسایل نقلیه شخصی : در حوادث برخورد
وسایل نقلیه جاده ای نیز جزو هزینه ها بوده و پرداخت این هزینه به راه آهن
یا مالک وسیله باز میگردد.
هزینه های غیر مستقیم سوانح راه آهن:
هزینه های ثانویه ناشی از سوانح را هزینه های غیر
مستقیم میگویند . اهمیت این هزینه ها کمتر از هزینه های مستقیم نیست . این
هزینه ها عموما" به صورت اقتصادی ، جانی ، روحی ، روانی و اجتماعی بروز می
کنند :
کاهش تقاضای بار و مسافر : وقوع سوانح و حوادث ،ریسک
حمل بار و مسافر را زیاد میکند و باعث میشود استفاده کنندگان سیستم تمایل
بیشتری برای استفاده از سایر روشهای حمل و نقل پیدا کنند که خود به خود
کاهش تقاضای حمل بار و مسافر را به دنبال خواهد داشت.
کاهش روحیه پرسنل : یکی از اثرات بلند مدت وقوع و
تکرار سوانح ، کاهش روحیه و نگیزه پرسنل و عادی شدن وقوع سوانح در سیستم
ریلی است. این اصل در بلند مدت منجر به کاهش بهره وری نیروی انسانی و
افزایش میزان سوانح می گردد هزینه ارزش وقت مسافرین : هر تاخیر در اثر
تصادف باعث اتلاف وقت مسافرین وسیله نقلیه ریلی می گردد. با توجه به ظرفیت
بالای قطار ارزش وقت مسافرین رقم قابل ملاحظه ای را نشان خواهد داد. البته در کشور ایران این فاکتور کم اهمیت تلقی می شود.
تاخیر سفر جاده : در سوانح برخورد که در تقاطعات رخ می
دهد ممکن است راهبندان و تراکم ترافیک جاده ای به وجود بیاید که هزینه غیر
مستقیم خاص خود را به دنبال خواهد داشت.
اثرات روحی منفی بر اقشار جامعه مسلما" هر حادثه ای
علاوه بر خسارات مالی و جانی ، اثرات روحی ،روانی بسیار ناگواری را برای
حادثه دیدگان و بازماندگان سوانح راه آهن به دنبال خواهد داشت که تخمین آن
کار بسیار مشکلی است.
کاهش اعتبار سازمان: با وقوع هر سانح در راه آهن و
انعکاس آن در جامعه از اعتبار راه آهن به عنوان وسیله مطمئن حمل و نقل
کاسته میشود و راه آهن به عنوان یک شرکت با عملکرد ضعیف شناخته خواهد شد.
این امر در جذب متخصصین و کارشناسان مجرب ، جذب اعتبارات دولتی و بازاریابی
راه آهن در بلند مدت اثرات منفی خواهد داشت.
نتیجه گیری :
نقاط قوت راه آهن مانند ایجاد ظرفیت ، سرعت و ایمنی
مناسب نرخ ارزان و حفاظت محیط زیست اثر قیاس با سایر روشهای حمل و نقل ،
راه آهن را به عنوان بخش مهمی از سیستم حمل و نقل معرفی می کند
واضح است که سلامت سیستم ریلی بر رشد و پویایی سیستم
های مرتبط با آن اثر سزایی دارد و ارکان توسعه کشورها را مستحکم تر می کند
یکی از مهمترین مشکلاتی که گریبانگیر راه آهن همه کشورهاست ایجاد سوانح در
سیستم راه آهن و تبلیغات ناشی از آن است سیستم ریلی از ایمنی قابل قبولی
برخوردار است ولی میزان هزینه ناشی از سوانح برای سیستم ریلی از سایر
روشهای حمل و نقل زیادتر است و طبق آمار حدود 4 برابر سایر روشها است که
خود زیان بسیار گسترده سوانح را در سیستم ریلی نشان می دهد. با توجه به
اینکه سوانح برخورد وسایل نقلیه ریلی به هم به صورت شدید بسیار به ندرت
اتفاق می افتد نقش سوانح خروج از خط در اعمال هزینه ها پررنگ تر جلوه میکند
. پیشنهاد راهکار برای ارتقاء سطح ایمنی بحث گسترده ای را طلب میکند ولی
به صورت کلی می توان به این نکته اشاره کرد که با توجه به گسترده بودن
سوانح راه آهن و اثر پارامترهای بسیار متنوع و گسترده (مخصوصا" فاکتورهای
خطای انسانی ) بر ایجاد سوانح ، شناسایی این عوامل یافتن رابطه منطقی بین
سانحه و عوامل ایجاد آن و ارزیابی وضعیت ایمنی سیستم در مراحل و ابعاد
گوناگون میتواند نقش عمده ای در بهبود وضعیت ایمنی سیستم داشته باشد.
خرابی آلات ناقله و خرابی خط نیز جزو عوامل تاثیر گذار
بر بروز سوانح هستند که ریشه اصلی این عوامل میتواند در فرسوده بودن سیستم
کمبود تجهیزات و عملکرد نامنایب سیستم تعمیر و نگهداری عدم استفاده گسترده
از سیستم های پیشرفته و مکانیزه تشخیص عیب و رفع خرابی و عدم کنترل و
بازدید مناسب سیستم باشد مسلما" توجه به هریک از موارد فوق اثر قابل ملاحظه
ای در بالا بردن ایمنی راه آهن و کاهش هزینه ناشی از سوانح خواهد داشت.
منابع و ماخذ
1- آمار و اطلاعات سوانح اداره حفاظت و ایمنی سیر و حرکت
2- حسینقلیان محسن (مهندسی راه آهن ، تئوری و کاربرد ،تهران بهمن1377
3- رحمانی ،مجمود (بررسی مزیت راه آهن نسبت به دیگر طرق حمل و نقل)
4- منصوری ،داوود(بررسی علل بروز سوانح و هزینه های مربوطه)
1999 5-calculating Transportation accidents piarc
6- porter Tctusiopror cost of rocord. Light rail collision accident
No , 15-2,1995 transportation research
1991 7- evans ,leonard,(trafic safety and driver)
8- signal,maria(green design in rail industry theart or possibillity 1996 transportation resarch record
9- national transportation salcty board
10-traffic alert and collision avcidanec system