کارشناس رسمی دادگستری -رشته راه وساختمان

ایمیل مولفین: h.mesam@gmail.com

مدیریت بحران و پدافند غیرعامل و نقش GIS چکیده کتاب: هشت سال جنگ تحمیلی وحملات گسترده دشمن به مناطق مسکونی،تاسیساتی و نظامی تجارب،ضرورت تقویت پدافند غیر عامل را برای نجات جان مردم و به حداقل رساندن خسارات جانی و مالی حفظ پایداری و ادامه زندگی در زمان بحران لازم وضروری می داند. استفاده از توپوگرافی خاص برای احداث ارگ ها و استحکامات دفاعی همچون دیوارهای دفاعی، خندق ها ومواردی از این قبیل در گذشته، بوضوح نشان می دهد که نیاکان ما با اصل پدافند غیر عامل آشنا بوده و بخوبی از آن بهره جسته اند.پدافند با مفهوم کلی دفع، خنثی کردن ویا کاهش تاثیر اقدامات آفندی دشمن وممانعت از دستیابی وی به اهداف خود بطور کلی از دو بخش پدافند عامل و غیر عامل تشکیل می گردد.بعلت نفوذ پذیری احتمالی هر مانع پدافندی عامل، بکار گیری اقدامات پدافند غیر عامل در کنار پدافند عامل ضروری واجتناب ناپذیر می باشد. با تامین پدافند غیر عامل متناسب با شرایط و ویژگی های نقاط حیاتی،حساس ومهم ومناطق اداری، مسکونی و... می توان با تقبل هزینه های نسبتاً کم از واردشدن خسارات سنگین به تاسیسات حیاتی وحساس، کارخانجات ومراکز صنعتی ونظامی که ادامه حیات اقتصادی وایستادگی در مقابل دشمن به وجود آن ها بستگی دارد جلوگیری نموده و جان انسانهایی را که در معرض خطر می¬باشند، نجات داد. فصل اول: سند راهبردی تعاریف واصطلاحات کلیدی مدیریت بحران ودفاع غیرنظامی•

سند پدافند غیرعامل کشور: – سند راهبردی پدافند غیرعامل کشور – سند امورمدیریت بحران ودفاع غیرنظامی درشرایط جنگ– سند امور زیربنایی ومهندسی پدافند غیرعامل• دکترین واصول پدافند غیرعامل کشور• سیاست های حاکم بر حوزه پدافند غیرعامل کشور• راهبردهای پدافند غیرعامل کشور تعریف پدافند غیرعاملمجموعه اقدامات غیرمسلحانه که موجب افزایش بازدارندگی، کاهش آسیب پذیری، تداوم فعالیت¬های ضروری، ارتقاء پایداری ملی و تسهیل مدیریت بحران در مقابل تهدیدات و اقدامات نظامی دشمن می گردد. پدافندغیرعامل با هدف کلی افزایش بازدارندگی و ارتقاء پایدرای ملی مهم ترین استراتژی در پدافند غیر عامل تعریف بحرانحوادثی است که در اثر رخدادها و عملکردهای طبیعی و انسانی به طور ناگهانی یا مزمن به وجود می آید ، مشقت و سختی واختلال امنیت ونظم را به یک مجموعه یا جامعه انسانی تحمیل می کند و برطرف کردن آن نیاز به اقدامات اضطراری ، فوری و فوق العاده دارد.شاخص های تعریف بحران در سند راهبردی پدافند غیرعامل حاضر جهت ایجاد وحدت رویه و هماهنگی میان تصمیم‌گیرندگان و مجریان تعاریف واژه‌های کلیدی کار گرفته عبارتند از :مأموریت : منظور اساسی و منحصر به فردی است که یک سازمان را از مؤسسات مشابه متمایز می‌سازد و دامنه عملیات آن را تعیین می‌نماید.محیط خارجی : محیط که بر سازمان تأثیر می‌گذارد یا از آن تأثیر می‌پذیرد اما سازمان هیچ کنترلی بر آنها ندارد یا نفوذ بسیار کمی دارد.محیط داخلی : محیط تعاملی افراد، سازمان‌ها، گروه‌ها، جوامع و مؤسساتی که سازمان مستقیماً با آنها ارتباط دارد.مدیریت راهبردی : علم و هنر تدوین، اجرا و ارزیابی تصمیم‌های کلان (جامع) که یک سازمان را قادر می‌سازد تا به مطلوبیت‌های بلندمدت خود دست یابد.اهداف : مجموعه مقاصد و منظورهایی که در جریان برنامه‌ریزی و برای تحقق مأموریت پیش‌بینی می‌شوند و عملیات اجرایی برنامه در جهت نیل به آن مقاصد تنظیم می‌گردد.اهداف بلند مدت : نتایج که در یک دوره پنجساله تعقیب می‌شود.اهداف سالانه : نتیجه‌های مورد انتظار قابل اندازه‌گیری که در یک دوره یک‌ساله دنبال می‌شود. معمولاً هدف‌های کوتاه‌مدت هستند که برای رسیدن به هدف‌های بلندمدت باید به آنها دست یافت با ویژگی‌های قابل سنجش، کمّی، چالش‌گر، واقعی، سازگار با سایر هدف‌ها، دارای ضرب‌الاجل، قابل دسترسی و دارای تمرکز رقابتی، نتایج کلیدی و معیار.برنامه‌های اجرایی : مجموعه‌ای از عملیات و خدمات مختلف در ارتباط با یکدیگر برای تحقق هدف‌های مشخص که در چارچوب راهبردها تنظیم می‌شوند. معمولاً هر برنامه اجرایی خود حاوی اهداف، سیاست‌ها و خط‌مشی‌های اجرایی و طرح‌های مشخص برای انجام عملیات است که توسط دستگاه‌های اجرایی مسئول هر برنامه تهیه خواهد شد.تهدید : برآیند وضعیتی است که عوامل محیطی بر خلاف خواسته ما و خارج از کنترل عمل می‌کنند و از این حیث روند امور مطلوب ما نیست و احتمال آشفتگی، خطر یا زیان برای ما وجود دارد.چشم‌انداز : توصیفی روشن، قابل درک، الهاام‌بخش، برانگیزاننده و وفاق آفرین از یک سازمان در افق زمانی معین که آینده‌ای مطلوب، واقع‌گرا، تحقق‌پذیر و جذاب را برای آن به صورتی کلی به تصویر کشیده و چگونگی اجرای موفق مأموریت را در افق مورد نظر مشخص می‌کند.ذی‌نفعان : به آن گروه از افراد حقیقی و حقوقی اطلاق می‌شود که به نوعی نسبت به عملکرد مرکز دارای منافعی هستند و ساختار و سازمان مرکز نیز جهت پاسخگویی به نیازهای آنان به وجود آمده است.سیاست (خط‌مشی) : ابزاری است که به وسیله آن می‌توان به هدف سالانه دست یافت. همچنین رهنمودها و رویه‌هایی که یک سازمان برای دست‌یابی به هدف‌های اعلام شده رعایت می‌کند (هنگام تصمیم‌گیری از سیاست‌ها به عنوان رهنمود استفاده می‌شود و همچنین سیاست‌ها تعیین کننده شرایط روزمره و تکراری سازمان می‌باشند).ضعف : عواملی که سازمان آنها را ضعیف انجام می‌دهد یا توانایی انجام آنها را ندارد و یا در آن زمینه‌ها دارای آسیب‌پذیری قابل توجه است و از این رو موجب تضعیف توان عملی سازمان در رقابت و یا تحقق مأموریت و چشم‌انداز مطلوب می‌گردد. فرصت : مجموعه عوامل خارجی که بر هدف و عملکرد سیستم اثر تعیین کننده‌ای دارد ولی سیستم بر آن کنترل چندانی ندارد.قوت : عاملی که مزیت رقابتی یا مهارت (شایستگی) متمایزی برای سازمان باشد.

تعریف زیرساخت‌های کشور : تأسیسات فیزیکی و یا اماکن و بناهای معنوی هستند که هرگونه اختلال و یا عدم کارایی در آنها تأثیر تضعیف کننده‌ای روی امنیت ملی و اقتصادی و بهداشت عمومی و موجب خسارات مالی و تلفات انسانی را برای کشور فراهم می‌نماید.پدافند (Defense) : مجموعه اقداماتی که مستلزم به کارگیری کلیه وسایل و امکانات و روش‌های تاکتیکی به منظور جلوگیری از ورود دشمن به حریم جغرافیایی و انهدام او می‌باشد.پدافند عامل (Active Defense) : رویارویی و مقابله مستقیم با دشمن با به کارگیری کلیه جنگ‌افزارها و به منظور دفع حمله و خنثی کردن اقدامات دشمن.پدافند غیرعامل (Passive Defense) :‌ مجموعه اقدامات غیرمسلحانه که موجب افزایش بازدارندگی، کاهش آسیب پذیری، تداوم فعالیت¬های ضروری، ارتقاء پایداری ملی و تسهیل مدیریت بحران در مقابل تهدیدات و اقدامات نظامی دشمن می گردد.مکان‌یابی (Location) :‌ انتخاب مناسب‌ترین، بهترین و مطلوب‌ترین نقطه و محل استقرار واحدهای نظامی و غیرنظامی با انتخاب مکان مناسب، امکان کلیه فعالیت‌ها از فعالیت‌های مراکز نظامی حساس و مهم و عملیاتی امکان‌پذیر می‌باشد.استتار : روشی است که با استفاده از وسایل طبیعی و مصنوعی در جهت هم‌رنگ و هم‌شکل کردن تأسیسات و تجهیزات، عدم امکان کشف و شناسایی تجهیزات و تأسیسات را از دیده‌بانی، تجسس و عکس‌برداری فراهم می‌نماید.اختفاء : استفاده صحیح از عوارض طبیعی و مصنوعی زمین که مانع قرار گرفتن تأسیسات و تجهیزات از دید دشمن می‌گردد.تحرک و جابجایی : قابلیت سیال بودن و جابه‌جایی سیستم‌ها و تجهیزات حساس و حیاتی و مهم در زمان کوتاه از نقطه‌ای به نقطه دیگر. که این امر امکان شناسایی و انهدام را توسط دشمن با مشکل مواجه می‌سازد.استحکامات : به سازه‌های اطلاق می‌گردد که جهت حفاظت تجهیزات و تأسیسات حیاتی و حساس و مهم در محل‌های مناسب ایجاد می‌گردد تا در مقابل اصابت بمب، راکت، موشک، گلوله و ... مقاومت نموده و مانع صدمه رسیدن به نفرات، تجهیزات و تأسیسات گردیده و اثرات ترکش و موج انفجار را به طور نسبی خنثی می‌نماید.پوشش : عامل طبیعی و مصنوعی است که نفرات، تجهیزات و تأسیسات را در برابر دید و تیر دشمن حفظ می‌نماید. پوشش یک اقدام موقتی است که در مقابل حملات هوایی، موشکی و توپخانه انجام می‌پذیرد.پراکندگی : جداسازی، گسترش و پخش نمودن و تمرکز زدایی مراکز، تأسیسات، تجهیزات و امکانات با فعالیت‌ها در فاصله مناسب به منظور تقلیل آسیب‌پذیری آنها در مقابل عملیات دشمن.فریب : به مجموعه اقداماتی اطلاق می‌گردد که موجب گمراهی ذهن گردیده و او را در تشخیص اهداف حقیقی با تردید مواجه نموده و هدف غیر واقعی را واقعی جلوه می‌دهد. فریب از طریق شبیه‌سازی هدف‌های کاذب به استتار و ایجاد مرکز متعدد غیرفعال انجام می‌پذیرد.حفاظت : حفاظت به مجموعه اقداماتی اطلاق می‌گردد که جهت جلوگیری از نفوذ افراد خرابکار به داخل تأسیسات حیاتی و حساس و مهم انجام می‌گیرد.سیستم اعلام خطر : ایجاد سیستمی که قبل از وقوع حمله هوایی با موشکی به منظور آماده نمودن محیط جهت ترک فعالیت یا استفاده از جان پناه و پناهگاه به نحوی که همه افراد از وقوع این حملات مطلع گردند.کنترل خسارت : اقداماتی است که در زمان قبل از حمله و بعد از حمله به مرحله اجرا گذاشته می‌شود تا میزان خسارات و صدمات به حداقل ممکن کاهش داده یابد.آسیب‌پذیری : میزان خسارات و صدمات ناشی از عوامل و پدیده‌های بالقوه و یا بالفعل خسارت‌زا نسبت به نیروی انسانی، تجهیزات و تأسیسات با شدت صفر تا صد در صد.مراکز حیاتی : مراکز که دارای گستره فعالیت ملی می‌باشند و وجود و استمرار فعالیت آنها برای کشور حیاتی است و آسیب یا تصرف آنها بوسیله دشمن باعث اختلال کلی در اداره امور کشور می‌گردد.

مراکز حساس : مراکزی که دارای گستره فعالیت منطقه‌ای می‌باشند و وجود و استمرار فعالیت آنها برای مناطقی از کشور است و آسیب یا تصرف آنها بوسیله دشمن باعث بروز اختلال در بخشی از کشور می‌گردد.مراکز مهم : مراکزی که دارای گستره فعالیت محلی می‌باشند و وجود و استمرار فعالیت آنها برای بخشی از کشور دارای اهمیت است و آسیب یا تصرف آنها بوسیله دشمن باعث بروز اختلال در بخشی از کشور می‌گردد. سند امورمدیریت بحران ودفاع غیرنظامی پدافند غیرعامل سند راهبردی مدیریت بحران ودفاع غیرنظامی: کلیاتمستندات سند جامع مبانی طراحی سندجامع جهت‌گیری کلان حوزه مدیریت بحران ودفاع غیرنظامی سند پایه: اسناد موضوعی: مشخصات کلی سند جامعفرآیند تدوین سند جامعسند آموزش تخصصی درمدیریت بحران ودفاع غیرنظامی درشرایط جنگی سند آموزش همگانی درمدیریت بحران ودفاع غیرنظامی درشرایط جنگیسند پژوهش درمدیریت بحران ودفاع غیرنظامی درشرایط جنگیسند مانور وتمرین درمدیریت بحران ودفاع غیرنظامی درشرایط جنگیسند ارزیابی مدیریت بحران ودفاع غیرنظامی درشرایط جنگی سند تهدید شناسیاسناد عملیاتی:سند برنامه مدیریت صحنه بحران در حوادث جنگیسند برنامه تداوم خدمات دستگاه هادرشرایط جنگسند برنامه دفاع غیرنظامی درشرایط جنگسند برنامه حفاظت اززیرساخت هاسند تامین نیازهای اساسی مردم در شرایط جنگی سند پشتیبانی عملیات درمدیریت بحران ودفاع غیرنظامی درشرایط جنگیسند مدیریت بحران ودفاع غیرنظامی درحوادث جنگی متعارفسند مدیریت بحران ودفاع غیرنظامی در حوادث جنگی نامتعارف:حوادث بیولوژیکحوادث شیمیاییحوادث رسانه ایحوادث سایبر حوادث کشاورزی وغذاحوادث هسته ای ورادیولوژیکحوادث تروریستیحوادث ناشی از نفت ومواد خطرناکحوادث فاجعه بار ملی